background

GAZİANTEP'TE SÖYLENEN

ATASÖZLERİ

Atasözleri

İçeriklerin izah ve detayları kitaptadır.

151. Analı kuzu, binalı (veya kınalı) kuzu.

Analı guzu, binalı (veya gınalı) guzu.
152. Analık zağar, küçük tutar yumağı; üvey zağar, çifte kapar ekmeği.

Analıg z꼁ğıl, güccüg dutar yum꼃; öv꼐y z꼁ğıl, çifde gapar egm꼈.
153. Anamın ilki olacağıma dağda tilki olaydım.

Anamı꼴 il꼲i ol꼁c꼃ma d꼁ğda dil꼲i ol꼐ydım.

- Evi꼴 ilg uş꼃 benim. Bütün gardaşlarımı꼴 b꼁꼲ımı, oyunnarını꼴 t꼃꼲ibi, terbiyeleri, b꼂zlarına b꼁gma b꼃 düşüg. Üsdelig onnara öv꼲elensem azarı ben 꼐şidiym. N’꼐dec꼈mi şaşırdım evi꼴 il꼲i ol꼁c꼃ma d꼃ğda dil꼲i ossam bundan 꼐yiymiş d꼃!

154. Ananın bahtı kızına.

Ananı꼴 bagdı gızına.
155. Ananın bedduasına sütü karşı koyar, baba bedduası yen (veya çok) geçer.

Ananı꼴 bedd꼃sına südü garşı gor, baba bedd꼃sı y꼒n (veya çog) geçer.
156. Ananın çıktığı dala kızı salıncak kurar.

Ananı꼴 çıgd꼒 dala gızı sallangac gurar.

- Anası seb꼁hl꼐yn herifini yolcu 꼐ddigden s꼠na şu gapı seni꼴, bu gapı benim 꼢l꼐yn ezenin’꼃der geziy. Gıziysa; an꼐ynan bilabar çı꼲ıb i꼶indiyn All꼂hegber d꼐d꼒nde gapıdan içeri giriy. 꼉h işde! Ananı꼴 çıgd꼒 dala gızı sallangac gurar d꼐mişler.

157. Anası evi yakın gelin, o da benim bokum gelin.

Anası evi y꼁꼲ın gelin, o da benim bo꼲um gelin.
158. Anayı kızdan ayıran para.

An꼐y gızdan ayıran para.
159. Araba ile tavşan avlanmaz.

꼄rab꼐ynan davşan avlanmaz.
160. Arap Araptan kırk yıl sonra öcünü almış; "Ne çabuk aldım!" demiş.

꼄rab 꼄rabdan gırg yıl s꼠na öcünü almış; "Ne çabıg aldım!" d꼐miş.
161. Arasa başdan başa dükkân, herkes rızkını yer.

꼄rasa başdan başa düven, her꼶eş ırızgını yir.
162. Arefe günü traşa ne, bayram günü aşa ne?

꼄rife günü tıraşa ne, bayram günü aşa ne?
163. Arefe günü yalan söyleyenin (veya oruç yiyenin) bayram günü yüzü kara çıkar.

꼄rife günü yalan s꼢liyeni꼴 (veya oruc yiyeni꼴) bayram günü yüzü gara çı꼲ar.
164. Arı ile uğraşan bal başına, sinek ile uğraşan bok başına.

Arıynan urgaşan bal başına, sinegnen urgaşan bog başına.
165. Arı var bal yapar, arı var can yakar

Arı var bal yapar, arı var can y꼁꼲ar.
166. Arık arınır, ad arınmaz.

꼄rıg arınır, ad arınmaz.
167. Arif’e tarif gerekmez.

꼄rif’e t꼁rif geregmez.
168. Arka gerek arka; ya utana, ya korka!

꼄r꼲a gereg 꼁r꼲a; ya utana, ya gor꼲a!

- Gonşunu꼴 g꼁riban 꼠lu bi esnafnan ticared yabd꼒 y꼐rde yapılan bi 꼰꼁gsızl꼂 ihdiraz 꼐dd꼒nde sum꼃na bilabar d꼁y꼁g yimiş. Zevallını꼴 꼁r꼲ası yog 꼲ı. Boşa d꼐m꼐ygler. 꼄r꼲a gereg 꼁r꼲a, ya utana ya gor꼲a!" d꼐yn.

169. Arkadaş, adamın aynası.

꼄r꼲adaş, adamı꼴 꼁ynesi.
170. Arkalı it kurdu boğar.

꼄r꼲alı id gurdu boğar.
171. Arkanı dönersen yumruk vuran çok olur.

꼄r꼲a꼴ı dönerse꼴 sumsug vuran çog olur.
172. Arlanıyorsan alma, aldı isen arlanma.

꼄rlan꼘ysa꼴 alma, ald꼘ysa꼴 꼁rlanma.
173. Arlı arından utanır, arsız neyinden utanır?

꼄rlı 꼁rından utanır, 꼁rsız n꼐yinden utanır?
174. Armağanla borç ödenmez.

꼄rm꼃nnan borc ödenmez.
175. Arpa boyu göt yırtar.

Arpa boyu göd yırtar.
176. Arpasız at yokuş aşamaz, arkasız yiğit düşman kıramaz.

Arpasız ad yo꼲uş aşamaz, 꼁r꼲asız y꼘yd düşman gıramaz.
177. Arpaya borç eden ahırı tez satar.

Arpıya borç eden 꼁꼲ırı t꼐z satar.
178. Arsız adama söz neylesin, kokmuş ete tuz neylesin.

꼄rsız adama söz n꼐ylesi꼴, gogmuş ete duz n꼐ylesi꼴.
179. Arsız gelir, hamaratı da arsız eder.

꼄rsız gelir, 꼰꼁maradı da 꼁rsız 꼐der.
180. Arsıza söz neylesin, kârsıza iş neylesin.

꼄rsıza söz n꼐ylesi꼴, 꼶arsıza iş n꼐ylesi꼴.
181. Arsızın yüzüne işemişler, "yağmur yağıyor." demiş.

꼄rsızı꼴 yüzüne işemişler, "y꼃mır y꼁ğ꼘y." d꼐miş.
182. Arslan yatağından belli olur.

Aslan y꼁t꼃ndan bell’olur.

- B꼁꼲ı꼴 uş꼁glar hep꼒ze s꼢l꼐ym. Seb꼁hl꼐yn uyand꼒꼴ızda ilg iş꼒z y꼁t꼃꼴ızı derl꼐yb düzenn꼐yc꼒z. Aslan y꼁t꼃ndan bell’olur.

183. Arslanın dişisi erkeği olmaz.

Aslanı꼴 dişisi er꼶꼈 olmaz.
184. Asık surat yuvaya kış getirir.

Asıg surad yuvıya gış getirir.
185. Asır sana uymazsa sen asra uyacaksın.

꼄sir s꼃 uymassa sen 꼁sire uyucu꼴.
186. Asil at kendine kamçı değdirmez.

Asil ad gendine g꼁mçi deydirmez.
187. Asil azmaz, bal kokmaz; koksa koksa yağ kokar; çünkü aslı ayrandır.

Asil azmaz, bal gogmaz; gogsa gogsa y꼁ğ go꼲ar; çün꼲ü aslı ayrandır.
188. Aslı pâkten kemlik gelmez etme şek; geçme katır arkasına anası beygir, babası eşek!

Aslı pa꼶den 꼶emlig gelmez etme şeg; geçme gatır 꼁r꼲asına anası beygir, babası eşşeg!
189. Aslı pâkten kemlik gelmez.

Aslı pa꼶tan 꼶emlig gelmez.

- 꼙lum filan 꼁r꼲adaşı꼴nan ort꼁g olmiya g꼁ral v꼐rmişin. Gorgma onnarı꼴 asılları pa꼶, onnardan 꼶emlig gelmez.

190. Astar bez olmaz, üvey öz olmaz.

Asdar b꼐z olmaz, öv꼐y öz olmaz.
191. Astarcı kadifeciyi yenmiş.

Asdarcı g꼁difeciy y꼐꼴miş.
192. Aş devri, iş devri; şimdi yaşıyorum puşt devri.

Aş devri, iş devri; şindi yaş꼒ym puş devri.
193. Aş pişen evde iş bitmez.

Aş bişen evde iş bidmez.
194. Aş sıcakken yenir.

Aş sıc꼃꼲an yinir.

- 꼙lum! Şu işi hemene yabma söziynen ald꼔z mı? Tembel tembel otur꼁c꼃꼴ıza k꼁꼲ıb yabmiya başla꼴 da bi an evel bitiri꼴. Aş sıc꼃꼲an yinir.

195. Aş taşarsa (veya kazan) çömçenin pahası (veya kıymeti) kalmaz.

Aş daşarsa (veya gazan) çömçeni꼴 bahası (veya gıymatı) galmaz.
196. Aş tuzuynan, tuz oranıynan.

Aş duziynan, duz oranıynan.
197. Aşa dökülen yağ zarar etmez.

Aşa dö꼲ülen y꼁ğ zeral 꼐dmez.
198. Aşığın bini bir paraya ama utuzması kötü.

꼄şş꼒꼴 bi꼴i bi parıya amm꼂 utuzması kötü.
199. Âşık sazından utanmaz.

꼅şıg sazından utanmaz.
200. Aşığa ya sabır gerek ya sefer.

꼅ş꼂 ya sabır gereg ya sefer.
201. Aşın tadı tuz; dünyanın tadı söz; evin tadı kız.

Aşı꼴 dadı duz; dü꼴yanı꼴 dadı söz; evi꼴 dadı gız.
202. Aşını pişir söyle, haneğini devşir söyle.

Aş꼒 bişir s꼢le, 꼰꼁n꼈꼴i döşür s꼢le.

- Bu ne biçim 꼰꼁negler b꼐yle? Lafiy꼴 n꼐re g꼐dd꼒ni bilm꼐y꼴 mi? Bi d꼃 aş꼒 bişir s꼢le, 꼰꼁n꼈꼴i döşür s꼢le. Temam mı!

203. Aşk söyletir, dert inletir.

Aşg s꼢ledir, derd i꼴iledir.
204. At alırsan taydan, kız alırsan soydan.

At alırsa꼴 taydan, gız alırsa꼴 soydan.
205. At atı tavlada geçer.

At atı tavlada geçer.
206. At atlısını tanır.

At adlısını tanır.
207. At binicisine (veya sahibine) göre kişner.

Ad binicisine (veya s꼃bine) göre kişner.
208. At eşek tepişir, yoksullar ayakaltında kalır

At eşşeg depişir, yogsullar 꼁y꼁galtında galır.

- 꼵imini꼴 parası çog, 꼶imini꼴 guvvedi çog; biribiriynen didişib, d꼢şüb duriylar da n’꼠liysa heb biz zerallıglarını çe꼲iyg.

At eşşegler depişiy, bizim 꼶imi yogsullar 꼁y꼁g altında galiy.

209. At kaçmaz, et kaçar.

Ad gaçmaz, ed gaçar.
210. At kırk günde, it bir günde.

Ad gırg günde, id bi günde.
211. At kudümü, it kudümü, yurt kudümü, avrat kudümü, evlat kudümü.

Ad gudumu, id gudumu, yurd gudumu, avrad gudumu, evlad gudumu.
212. At ölür meydan kalır, yiğit ölür şan kalır.

At ölür m꼐ydan galır, y꼘d ölür şan galır.
213. At sahibini (atlısını veya binicisini) tanır.

Ad s꼃bini (adlısını veya binicisini) tanır.
214. At teper, it kapar.

At deper, id gapar.
215. At yiğitin altında aksar.

Ad y꼘di꼴 altında 꼁gsar.
216. At yürür, it seğirtir; menzile beraber varırlar.

Ad y꼐rir, id s꼈rdir; menzile bilabar varıllar.
217. Ata bin, ad ara.

Ata bin, ad ara.
218. Ata binmek bir ayıp, inmek iki ayıp.

Ata binmeg bi 꼁yib, 꼐nmeg i꼶i 꼁yip.

- Şu işi yabma, bır꼁g başgası yabsı꼴 d꼐dim. B꼃 꼶꼐n 꼐dercesine başladı꼴. Bari yarım bır꼁gma da bitir. Ata binmeg bi 꼁yibse de 꼐nmeg i꼶i 꼁yib h꼂!

219. Ata karın, yiğide burun.

Ata garın, y꼘de burun.
220. Atım tepmez, itim kapmaz deme.

Atım debmez, itim gabmaz d꼐me.
221. Ata arpa, yiğite pilav.

Ata arpa, y꼘de pilov.
222. Ata dost gibi bakmalı, düşman gibi binmeli.

Ata dosd 꼶imi b꼁gmalı, düşman 꼶imi binmeli.
223. Atası neyse ötesi de o olur.

Atası n꼐yse ötesi de o olur.
224. Ateş düştüğü yeri yakar ama etrafını da gövündürür.

Ataş düşd꼢 y꼐ri y꼁꼲ar amma etirafını da g꼢vndürür.
225. Ateş olsa cürmü (veya cirmi) kadar yer yakar.

Ataş ossa cürümü (veya cirmi) g꼁der y꼐r y꼁꼲ar.

226. Atın iyisi arpada, adamın iyisi parada belli olur.

Atı꼴 꼐yisi arpada, adamı꼴 꼐yisi parada bell’olur.
227. Atın iyisine doru, yiğidin iyisine deli derler.

Atı꼴 꼐yisine doru, y꼘di꼴 꼐yisine deli d꼐ller.
228. Atın ürkeği, yiğidin korkağı.

Atı꼴 ür꼶꼈, y꼘ydi꼴 gor꼰꼃.
229. Atın yerine eşek bağlanmaz.

Atı꼴 y꼐rine eşşeg b꼃lanmaz.
230. Atlı kaçar kaçar, yayan arkasına ne düşer!

Adlı gaçar gaçar, yayan 꼁r꼲asına ne düşer!
231. Atlı konak sığmış, itli konak sığmamış.

Atlı gon꼁g s꼖mış, idli gon꼁g s꼖mamış.
232. Atlının atı var, yayanın ne götü var!

Adlını꼴 atı var, yayanı꼴 ne görü var!
233. Attan düşen ölmez, eşekten düşen ölür.

Addan düşen ölmez, eşşegden düşen ölür.
234. Avcılık mübah, o da kâh kâh.

Avcılıg müb꼁h, o da g꼁h g꼁h.
235. Avrat gişi dövüşmüş, aklı olmayanlar karışmış.

Avrad gişi d꼢şmüş, 꼁glı olmıyannar garışmış.
236. Avrat lâzım kalçalı, oğlan doğursun arslan pençeli.

Avrad ılazım 꼲alçalı, 꼠lan d꼠rsu꼴 aslan pençeli.
237. Avrat malı, kapı mandalı; girersin başına değer, çıkarsın başına değer.

Avrad malı gapı mandalı; girersi꼴 baş꼂 d꼈yr, çı꼲arsı꼴 baş꼂 d꼈yr.
238. Avrat unutmaz, düşman uyumaz.

Avrad unutmaz, düşman uyumaz.
239. Avradı boşayan topuğuna bakmaz.

Avradı boşıyan top꼠na b꼁gmaz.
240. Ay var günü besler, gün var ayı besler.

Ay var günü b꼐sler, gün var ayı b꼐sler.
241. Ayıdan post, düşmandan dost olmaz.

Ayıdan posd, düşmandan dosd olmaz.
242. Ayının ayağı yanarsa eniğini ayağının altına alır.

Ayını꼴 꼁y꼃 yanarsa en꼒ni 꼁y꼃nı꼴 altına alır.
243. Ayının otuz iki türküsü var, hepsi de elma ile armuda.

Ayını꼴 otuz i꼶i tür꼲üsü var, hepisi de alm꼐ynan armıda.
244. Ayıya "Kalk oyna!" demişler, kırk kazan devirmiş.

Ayıya "K꼁꼲 oyna!" d꼐mişler, gırg gazan devirmiş.
245. Ayıyı hamama koymuşlar, eniğini ayağının altına almış.

Ayıy 꼰꼁mama gomuşlar, en꼒ni 꼁y꼃nı꼴 altına almış.
246. Ayrandan aşağı katık olmaz.

Ayrandan 꼁şş꼃 gatıg olmaz.
247. Az eş, uz eş, boyunca eş.

Az eş, uz eş, boyu꼴ca eş.
248. Az işten çok iş çıkar.

Az işden çog iş çı꼲ar.
249. Az veren candan çok veren maldan olur.

Az v꼐ren candan çog v꼐ren maldan olur.
250. Az verip çok yalvaracağına, çok verip az yalvarmalı (veya hiç yalvarmamalı).

Az v꼐rib çog yavralac꼃꼴a, çog v꼐rib az yavralm꼁lı (veya h꼐ç yavralmamalı).
251. Az ye, azap tut.

Az yi, azab dud.
252. Aza kanaat etmeyen çoğu bulamaz.

Aza g꼁n꼃d 꼐dmiyen çoğu bulamaz.
253. Aza "Nereye gidiyorsun?" demişler, "Çoğun yanına." demiş.

Aza "N꼐re g꼐d꼘ysi꼴?" d꼐mişler, "Ç꼠ğ꼴 yanına." d꼐miş.
254. Azca tamah, çokça ziyan.

Azca tem꼁h, çogca ziyan.
255. Azeytsız şakirt ustayı bastırır.

꼄z꼐ydsiz ş꼈rd usd꼐y basdırır.
256. Azı bulamıyan çoğu hiç bulamaz.

Azı bulamıyan ç꼠 h꼐ç bulamaz.
257. Azı kan yutturur, çoğu birbirini güttürür.

Azı gan yuddurur, ç꼠 biribirini güddürür.
258. Azıcık ağrıyı aş basar.

Az꼘ycıg 꼁rg꼘y aş basar.
259. Azimle sıçan döşemeyi deler.

꼄ziminen sıçan döşem꼐y deler.
260. Azrail çağırdığı gibi gitmemek olmaz.

꼄zr꼐yl ç꼃rd꼒 꼶imi g꼐dmemeg olmaz.
261. Baba, evlada bir bağ bağışlamış; evlat, babaya bir salkım üzüm bağışlamamış.

Baba, evlada bi b꼁ğ b꼃şlamış; evlad, babiya bi sal꼲ım üzüm b꼃şlamamış.
262. Baba malı tez tükenir, evlat gerek kazana.

Baba malı t꼐z tü꼲enir, evlad gereg gazana.
263. Babanın mesleği evlada miras.

Babanı꼴 mesl꼈 evlada meres.
264. Bağ dağa küsmüş, dağın haberi bile olmamış.

B꼁ğ d꼁ğa 꼶üsmüş, d꼁ğı꼴 꼰꼁beri bile olmamış.
265. Bağa gir ki izin olsun, çift sür ki üzüm olsun, üzüm yemeye yüzün olsun.

B꼁ğa gir 꼲i izi꼴 ossu꼴, çüd sür 꼲ü üzüm ossu꼴; üzüm yimiye yüzü꼴 ossu꼴.
266. Bahanesiz ölüm olmaz.

Mahanasız ölüm olmaz.
267. Bakacağın yüze sıçma; sıçtığın yüze bakma.

B꼁꼰꼁c꼃꼴 yüze sışma; sışt꼒꼴 yüze b꼁gma.
268. Bakacak yüze sıçılmaz, sıçacak yüze bakılmaz.

B꼁꼰꼁c꼁g yüze sışılmaz, sış꼁c꼁g yüze b꼁꼲ılmaz.
269. Bakarsan bağ, bakmazsan dağ olur.

B꼁꼲arsan b꼁ğ, b꼁gmazsa꼴 d꼁ğ olur.
270. Bakma ile bellense idi it kasaplığı bellerdi.

B꼁gm꼐ynan b꼐llens꼐ydi id gasabl꼒 bellerdi.
271. Baktın hava bulanık, Pişirici’ye yanaşma.

B꼁gdı꼴 hava bulanıg, Bişirici’ye yanaşma.
272. Baktın ibrik delik; evvel götünü yıka, sonra sıç.

B꼁gdı꼴 ırbıg delig; evel göt꼢 yu, s꼠na sıc.
273. Baktın işin hallolmuyor bir tava yağ çağır, işin hemen hallolur.

B꼁gdı꼴 işi꼴 꼰꼁llolm꼐y bi tava y꼁ğ ç꼒r, işi꼴 hemene 꼰꼁llolur.
274. Baktın karşındakinin aklı kıt, sen aklını başına tık.

B꼁gdı꼴 garşı꼴d꼃nı꼴 꼁glı gıd, sen 꼁gl꼒 baş꼂 dıg.
275. Baktın yârin yar değil, terkini kılmak ar değil.

B꼁gdı꼴 y꼂ri꼴 yar d꼈l, ter꼲ini gılm꼁g 꼁r d꼈l.
276. Bal demekle ağız tatlılanmaz.

Bal d꼐m꼐ynen 꼃z dadlılanmaz.
277. Bal eski petekten yenir.

Bal esgi petegden yinir.
278. Balı olan bal yemez mi?

Balı olan bal yimez mi?
279. Balı parmağı uzun yemez, kısmetlisi yer.

Balı b꼁rm꼃 uzun yimez, gısmadlısı yir.
280. Balık balığı yerse balıkçı ne yapsın?

Balıg bal꼒 yirse balıgcı ne yapsı꼴?
281. Balık baştan kokar.

Balıg başdan go꼲ar.
282. Balık kokmasın diye tuzlarlar, ya tuz kokarsa?

Balıg gogması꼴 d꼐y duzlallar, ya duz go꼲arsa?
283. Bartıl kapıdan girerse iman tağadan çıkar.

Bartıl gapıdan girerse iman t꼃ğıdan çı꼲ar.
284. Baskısız yongayı yel, sahipsiz tahtayı el alır.

Basgısız gamg꼐y y꼐l, s꼃bsiz t꼁gd꼐y 꼐l alır.
285. Baş ol da eşek başı ol.

Baş ol da eşşeg başı ol.
286. Başına gelmeyenin hoşuna gelir.

Başına gelmiyeni꼴 꼲oşuna gelir.
287. Başını sallamadık ağaç olmaz.

Başını sallamadıg 꼁ğac olmaz.

- Genşleri꼴 b꼁zi daşgın 꼰꼁ra꼶edlerini 꼲oş göreg. Biz de zemanında b꼐yl꼐ydig. Başını sallamadıg 꼁ğac olmaz h꼂!

288. Başlanan uçlanır.

Başlanan uşlanır.

- Bu iş oldugca zor, nası başl꼐yb bitiririg d꼐miyeg de k꼁꼲ıb hemene başliy꼁g. Nası ossa başlanan uşlanır.

289. Bayram etiyle it semrimez (veya tavlanmaz).

Bayram etiynen id semirmez (veya tavlanmaz).
290. Baz baz ilen, daz daz ilen; kel tavuk kel horoznan.

Baz bazınan, daz dazınan; 꼶el tavıg 꼶el 꼲oruzınan.
291. Bebek kundağı ile gelin duvağı ile.

Bebeg gund꼁ğıynan (veya gund꼃nan) gelin duv꼃nan.
292. Bedava bok yenmez.

Bedave bog yinmez.

- Ağa bu işi꼴i çalışıb i꼶i günde bitirebilirim, şu g꼁der m꼃zeme parasını da p꼐şin alıb işi bitird꼒mde şu g꼁der de el em꼈 alırım. Bedaviya yapamam. Bedavıya da bog yinmez.

293. Bedava çok pahalı olur.

Bedave y꼒n bahalı olur.
294. Bedduadan korkmayan belâsına uğrar.

Bedd꼃dan gorgmiyan b꼐lasına urgar.
295. Bekâra avrat boşama kolay.

Be꼶ara avrad boşama gol꼐y.

- He he! Evlilig 꼰꼁꼲ında şindilig es, 꼐d, at b꼁꼲alım. Be꼶ara avrad boşama gol꼐y. Evlen de göreg, b꼐yle d꼐yebilici꼴 mi?

296. Bekâra kız vermek kolay.

Be꼶ara gız v꼐rmeg gol꼐y.
297. Bekârın parasını it yer, yakasını bit yer.

Be꼶arı꼴 parasını id yir, y꼁꼲asını bid yir.
298. Beleş atın yularına bakılmaz.

Beleş atı꼴 yuralına b꼁꼲ılmaz.
299. Beni tanıyan kurt parçalasın.

Beni tanıyan gurd parçalası꼴.
300. Beri gelenin kötüsü olmaz.

Beri geleni꼴 꼶ötüsü olmaz.